Ön çapraz bağ (ÖÇB), diz ekleminin ortasında yer alan ve uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiği (tibia) arasında uzanan güçlü bir bağdır. Bu bağ, dizin öne doğru kaymasını ve dönme hareketleri sırasında kontrolsüz hareketleri engeller. Özellikle sporcularda, ani yön değiştirme, durma, sıçrama veya dizin dönmesi gibi hareketler sırasında kopabilir.
Ön çapraz bağ yırtıkları en sık olarak futbol, basketbol, kayak gibi pivot hareketleri içeren sporlarda görülür. Bağın kopmasıyla birlikte dizde “şiddetli boşalma hissi”, ani ağrı, şişlik ve stabilite (gerekli olan sıkılık) kaybı yaşanır. Bazı hastalar yırtık anında dizlerinden “kopma ya da patlama” sesi duyduklarını ifade ederler.
Ön çapraz bağ kopması, dizin mekanik stabilitesini ciddi şekilde etkiler. Tedavi planı; hastanın yaşı, aktivite düzeyi, eşlik eden yaralanmalar (menisküs, kıkırdak, diğer bağlar) ve fonksiyonel beklentilere göre belirlenir. Aktif yaşam süren veya spora dönmek isteyen hastalarda genellikle cerrahi rekonstrüksiyon (bağın yeniden yapımı) önerilir.
Ameliyat Süresi: Yaklaşık 60–90 dakika
Anestezi Türü: Genel anestezi (bazı durumlarda spinal anestezi tercih edilebilir)
Ameliyat Yöntemi:
Artroskopik (kapalı) yöntemle dizin içine girilir.
Kopmuş bağ çıkarılır, hastanın diz arkasından (hamstring) ya da patella tendonundan alınan greftle bağ yeniden oluşturulur.
Greft, özel tespit materyalleri ve tüneller yardımıyla kemik içine sabitlenir.
İlk gün: 4–6 (ağrı pompası ya da sinir bloğu varsa 2–3)
İlk hafta: 3–4
2. haftadan sonra: 1–2
Genellikle 1 gece hastanede kalınır.
İlk 2 hafta: Koltuk değneği ve dizlik kullanımı
3.–6. hafta: Yürüme normale döner, hafif egzersizler başlanır
6.–12. hafta: Kuvvetlendirme ve denge çalışmaları yapılır
3. ay: Hafif tempolu koşuya izin verilebilir
6. ay: Spora dönüş testi sonrası spor aktivitelerine dönüş
İlk pansuman: 2. gün
Dikiş alınması: 10. gün (eğer alınabilir tipteyse)
Hayır. Dizdeki mekanik stabilite bozulduğu için spor sırasında yeniden burkulma, menisküs yırtığı veya kıkırdak hasarı gibi kalıcı sorunlara yol açabilir.
Günlük yaşamda aktif olmayan, yaşça ileri ve stabilite sorunu yaşamayan bireylerde cerrahi dışı tedavi düşünülebilir. Ancak genç ve aktif bireylerde bağın yeniden yapılması önerilir.
Genellikle hastanın diz arkasındaki hamstring tendonları veya diz kapağı altındaki patellar tendon kullanılır. Bu seçim, doktorun tercihine ve hastanın durumuna göre değişir.
Artroskopik yöntemle yapılan bu cerrahide kesi izleri oldukça küçüktür ve genellikle zamanla silikleşir.
Fizik tedavi süreci tamamlandıktan ve özel testlerde diz fonksiyonu yeterli bulunduğunda, genellikle 6. ayda spora dönüş mümkündür.
